Het electriek

Omdat we onafhankelijk willen staan, zijn we voor onze electra afhankelijk van een andere manier van stroom toevoer dan het verlengsnoer.

Hiervoor zijn er eigenlijk maar twee serieuze bronnen, PV panelen en generatoren. Oplossingen zoals Efoy en mini-gasgeneratoren laat ik maar voor diegenen die niet kunnen rekenen.
Generatoren kun je in drie groepen indelen, de aanwezige motor mer zijn alternator, diesel generatoren en benzine generatoren.
Van deze drie is de reeds aanwezige motor+alternator de goedkoopste in aanschaf, namelijk gratis. Het verbruik (stilstaand) zal iets hoger zijn dan bij losse generatoren maar hiertegenover staat dat je ook kunt laden en rijden tegelijk, een prima gratis oplossing dus. Tijdens het verplaatsen wordt hiervan door mij dankbaar gebruik gemaakt. In nood kun je er ook stilstaand gebruik van maken.
Die andere twee generatoren zijn in mijn ogen (en oren) te duur in aanschaf/gebruik, lawaaierig en niet meer van deze tijd.
Als je geen internet hebt, niks van elektriciteit weet en alleen prijzen van camper accessoires-winkels tot je beschikking hebt, lijkt een generator inderdaad een mooi alternatief op PV panelen.

Drie van de vier PV panelen

Veel goedkoper en geruisloos zijn echter PV panelen, inkoop (2013) onder de $ 0.50/ Wp. Update, ik heb flexibele panelen gekocht, €47/100Wp, 1400Wp

De panelen provisorisch op het dak

Ik heb 4 panelen met in totaal 900Wp voor € 540 gekocht. De opbrengst schat ik of zo'n 400W gedurende een paar uur, zeg 1-2kWh/dag. De praktijk zal het leren.

Een gemiddeld Nederlands huishouden gebruikt iets van 10kWh per dag dus met 1-2 kWh moet het ons (2) in 20m² wel lukken, denk ik.

In eerste instantie wilde ik mini 230V omzetters aan die panelen hebben hangen. De gedachte was, dat door het rijden de HH-accu's toch wel vol zouden komen en overdag 230V direct voor de verbruikers een hoger rendement zou geven.
Maar ik ben gaan twijfelen, tenslotte is het niet altijd zonnig weer, zeker nachts niet.
Gekozen heb ik uiteindelijk voor een conventioneel systeem met 2 Victron MPPT 70/15 regelaars, een iets duurdere regelaar, maar wel met een fors hogere opbrengst is mij beloofd in de folder. Eigenlijk iets te klein voor mijn systeem, maar die 900Wp haal ik toch nooit denk ik. Zeker niet plat op het dak.


Als centrale-unit heb ik een 24V/2000W/50A Multiplus, tweedehands van een Nederlander uit de Corrèze gekocht met een afstandbediening voor het regelen van de Paalstroom. Geen bewegende onderdelen dus weinig risico.

Het hart van het electiek

Die zonnestroom gaat via een automaten kastje naar de Multiplus, die automaatjes (€ 4,-) werken ook op gelijkstroom.

De Chinese metertjes

Voor de lol heb ik er ook analoge Ampere metertjes op  het kastje bevestigd, twee voor de zonnestroom en één voor de alternator stroom. Deze stroom  komt via een Cyrix via de startaccu's uit de alternator. Hier zit een automaatje van 32A op, lijkt mij ruim voldoende, we zien wel.

De accu's in een proefopstelling

Voor opslag heb ik nu 4x Wilco 12V 230Ah accu's. Ze zaten bij de Multiplus en ik heb ze eigenlijk voor niks. Tweedehands accu's vertrouw ik niet, maar in deze zit nog wel wat prik. We zien wel, later koop toch nieuwe, waarschijnlijk wel hetzelfde of tractie accu's. Ik ben niet overtuigd van gel- en AGM-accu's, duurder maar ook veel kwetsbaarder. Hier moet je alleen even bij blijven, maar wel meer dan 100 jaar ervaring.
Zoals in Frankrijk voorgeschreven zitten ze in plastic bakken om het doorroesten van de ondergrond te voorkomen. Ik mijn geval nutteloos omdat die bagagecompartimenten van polyester zijn met een vlakke betonplex bodem.
Voor de aansluitingen maak ik gebruik van snelsluitingen, reuze handig.

Up-date, inmiddels heb ik nieuwe accu's, de oude heb ik samen met de zonnepanelen verkocht. Ik heb nieuwe flexibele panelen gekocht, 1400Wp ter compensatie.

De isolatie

Het isoleren van een bus is lastiger dan een huis. Het belangrijkste verschil is dat een bus waterdicht en dampdicht is. Vocht dat tegen een koude wand condenseert gaat niet meer zomaar weg, het wordt nergens door geabsorbeerd en ook ventilatie met buitenlucht is zo goed als onmogelijk. Vergelijk maar met dubbelglas waar vocht tussen de ruiten is gekomen. De aangebrachte isolatie moet dus zo dampdicht mogelijk aangebracht worden.

Een ander probleem zijn de haast niet te vermijden koudebruggen, de ramen en de raamspijlen.

Een vaak onderschat fenomeen is dat isolatie slechts een warmte-weerstand is, de warmte/kou overdracht wordt afgeknepen en vertraagd . Warmte gaat altijd naar een koudere plek, bij isolatie tegen kou maakt het allemaal niet veel uit, de warmte gaat toch allemaal naar buiten. Bij isoleren tegen warmte wordt het anders en krijg je in de zomer een probleem. De hitte van van overdag wil je eigenlijk helemaal nooit binnen krijgen.
De truc wordt nu om de isolatie (= warmte-weerstand) zo te kiezen dat warmte van overdag pas nachts de camper binnen komt nadat het binnen ook wat is afgekoeld . Het aller mooiste is eigenlijk dat die warmte helemaal nooit binnen komt, maar weer naar buiten terugkeert ten gevolge van de grotere nachtelijke afkoeling buiten.
Dit bereik je door een isolatiemateriaal te gebruiken met een hoge warmtecapaciteit. De warmtestroom wordt dan niet alleen vertraagd, maar ook gedeeltelijk opgeslagen. De warmte is dan pas halverwege het isolatiemateriaal als de buiten-kou hem weer terug roept. Hout is voor dit gebruik ideaal.
Een flexibel alternatief van hout zijn vlas/hout vezelplaten. Bijna net zo goed/duur als glas/steenwol maar dan zonder prik en ook nog eens Eco?

De totale dikte van de isolatie is iets van 6cm geworden, ruim voldoende lijkt mij voor een Camper. Eigenlijk moet het dikker maar de ruimte is daar niet voor. Een keuze.

Omdat ik het uiterlijk van de bus wilde behouden werd het isoleren iets moeilijker.

De verduisterings folie op tafel

De eerste ruiten(links) zijn al mooi donker

De achterste ruiten zijn al gedaan

Ik heb de ramen van zo donker mogelijke folie te voorzien. Hierdoor is het onderscheid tussen de dichtgetimmerde ramen en de woonkamer ramen nauwelijks te zien.

Achterruit met latjes

Over de ramen heb ik 5cm brede latjes van betonplex geschroefd, ik heb nog een partij liggen, vandaar.

De vlasvezel platen onder de latje

Tussen de latjes nu opgevuld met PE schuim

Achter die ramen zijn 4cm dikke vlasvezel platen gepropt en toen alles egaal opgevuld met 2cm dikke PE schuimplaten. De achter en zijwanden krijgen geen vlasvezelplaten, dit zijn dubbele wanden en vormen ook nog eens de binnenkant van de kledingkasten.

Het opvullen van de naden met PUR schuim

Alles dicht getaped en het bed provisorisch op zijn plaats gebracht

Om dat zo goed mogelijk luchtdicht af te sluiten hebben we alle grote naden met PUR schuim opgevuld en daarna alles dicht getaped. Hier overheen komt dan 5mm triplex, zoals achter het bed al te zien is

De indeling

Voor de indeling heb ik een soort standaard oplossing gebruikt, achter de slaapkamer, in het midden de keuken en de badkamer en voor de woon/eetkamer.

De badkamer

Wat ik wel anders ontworpen heb is de keuken/badkamer indeling. Ze komen in de lengte naast elkaar met een keuken-kastenwand als afscheiding.
Het belangrijkste criterium is de doucheruimte geweest. Ik wil gewoon wat ruimte om me heen hebben, dus niet van dat benauwde. Want in tegenstelling tot thuis ga ik een losse douchekop met afsluiter gebruiken.
Dit om twee redenen, het verbruik van water (5l per douche) en met een stahoogte van 1m90 is er geen ruimte voor mij en een vaste douchekop. Nu we noodgedwongen gebruik zullen gaan maken van een losse douchekop moet er ook genoeg ruimte zijn om alles nat te krijgen. Dus geen 60 x 50 zoals gebruikelijk in een camper maar 75 x 90. Geen ellebogen meer die constant tegen gammele douchewanden stoten.
Misschien wordt het wel 75 x 85 zodat ik in het toilet nog een wasbakje kan plaatsen. Iets luxer en hygiënischer dan je handjes wassen en tandenpoetsen in de gootsteen.
Er komt dan wel een kraan met een IR detector zodat je niet met je poephandjes aan de kraan komt.

De goot van de nieuwe douchevloer

Als douchevloer ga ik een verzonken (anders red ik die 1m90 niet) schuimvloer gebruiken met een moderne (dure) goot. Gewoon omdat het kan.

De indeling met latjes

Dit is een proefopstelling met wat latjes. Links de WC (wit karton) met er boven de doucheruimte (met de witte afvourslang), naast de WC (links) is de toegang tot de douche, afgesloten met een douchegordijn.
In het midden het looppad van de keuken. Links de kastruimte met schuifdeuren en rechts het aanrecht.
De glazen douche/WC deur komt uiterst links in de slaapkamer. Het gangpad wordt afgesloten met een houten schuifdeur.
Helemaal boven komt een (lig/eet)bank, het grote vel karton, een grote tafel en twee confortabele stoelen met armleuning.
Mar zit/ligt graag op een bank, ik wil gewoon in een stoel zitten.

De keuken

Het aanrecht wordt 55cm breed omdat hier nog van alles onder gebouwd wordt, zoals de vaatwasser en de wasmachine.
Om niet te benauwd achter het aanrecht te staan is minimaal 50cm loopruimte nodig, Van de 2m30 breedte van de bus blijft er nog maar 50 voor de kast over. Hier moeten nog wat wandjes en deuren af dus ~40cm moet haalbaar zijn.

De opstelling van de keuken

Onder het aanrecht zitten nog een vaatwasser en een wasmachine (achter deurtjes) verstopt.
De enige plek voor een besteklade was boven de wasmachine, dus het aanrecht wordt ~1m hoog. Voor mij geen probleem, voor Mar net iets te hoog (ergonomisch gezien). Maar beter te hoog dan te laag, ze gaat nu met naaldhakken koken, geen bezwaar.

De zithoek

Zo komt ie dus

Hij komt dus andersom

Voorin komt een chaise longue, wit leer gecapitonneerd. Mar ligt het liefst op een bank, ik vind dat niks.
Voor mij komen er gewone stoelen (en wel Philipe Starck, de Louis Ghost) die aangeschoven worden aan een marmeren tafel evenwijdig aan de bank. Mar eet dan vanaf de bank, ik vanaf een stoel.
De bank komt op een kist, weer extra opbergruimte.

De sloop

Zo 'n bus is natuurlijk wel leuk maar als basis, voor een Camper moet er natuurlijk wel wat uit.
In mijn geval alle stoelen, het te lage plafond, de wandbekleding en de kleine dakluiken.

.

Zoals ik hem kocht

Aan de slag

Zonder stoelen

De puisten die nu nog uitsteken zijn van de verwarmingsradiatoren. Ik ben van plan ze te verplaatsen en om te bouwen met stillere ventilatoren en draadloze thermostaten. Met voorkeur voor afstandbediening zodat ik de huidige bedrading kan laten zitten. De voeding van die ventilatoren ga ik wel omzetten naar de huishoudaccu's.

Het beginnetje, eerst die TL balken eruit

Schiet al lekker op

Plafond is eruit

De kaders van de oude luiken

De kaders van de oude luiken eruit gezaagd, die stalen luiken worden vervangen door grote doorzichtige luiken met rollo's, de "Dometic Seitz Heki-2".  Mooie grote volledig doorzichtige dak-luiken, gekocht bij Obelink en hier bezorgd.Dit bleek uiteindelijk veel goedkoper dan hier in Frankrijk kopen. Het nieuwe kader rond de luiken maak ik van betonplex.

Het zal onze enige daglichtbron worden in de slaapkamer. Het andere luik komt in de woonkamer.

Het grote tochtgat voor de Heki-2

Zonder dubbel plafond (ook polyester), heb ik toch weer een paar cm gewonnen. De stahoogte onder het nieuwe triplex plafond wordt nu 1m90, net genoeg.

Alle wanden zijn er nu ook uit, tot mijn opluchting vrijwel nergens roest.

De volgende fase is de indeling, alles is nu mooi leeg.

De aanschaf

De keuze

Na een oriënterend marktonderzoek naar kleine bussen heb ik bewust gezocht naar een touringcar met nog een echt chassis. Stadsbussen en lijnbussen hebben geen bagageruimten en vielen als eerste af.

Al dat spul met een zelfdragende carrosserie rot gewoon weg, touringcars zijn niet gemaakt voor een lang leven. Na een paar jaar willen de klanten een modernere bus en gaat de oude voor 3x niks naar Verwegistan waar ze niet zo zitten met roest, APK enz.
(Dit verhaal gaat ook op voor sportwagens uit de jaren '60, de meesten crashten binnen 5 jaar en dus had een anti-corrosie behandeling weinig zin).

Vanwege de eis voor goed onderhouden bus ben ik gaan zoeken op " www.leboncoin.fr " naar afgeschreven schoolbussen, meestal op Renault chassis. Het leuke van dit chassis is dat het een echt kort chassis is, dus geen ingekorte 12m of een verlengde bestelbus. 

Deze bussen werden veelal voor het leger en scholen gemaakt. Die hoeven niet met maximum aantal personen met één chauffeur in 12m te vervoeren
Een voorbeeld is de PR8 van Heuliez. Dit busje werd daar voornamelijk door de CRS (=~ME) gebruikt, gepantserd,  kogelbestendige banden, kogelvrij glas en toilet. Die dingen zijn nu afgeschreven en worden voor weinig door de domeinen aangeboden. Helaas van het kogelvrije glas, want de CT vereist een gewone glazen voorruit en die zijn nu op bij Heuliez (zo goed als failliet).

De burgeruitvoering van dit busje heette GX en die waren in drie lengtes verkrijgbaar met de motor voorin of achterin. Het cijfer gaf het aantal passagiers aan, GX37 is dus voor 37 passagiers.

Behalve Heuliez werd dit chassis natuurlijk ook door andere carrosseriebouwers gebruikt zoals Carrier.

Om een lang verhaal kort te maken, dit is 'm uiteindelijk geworden:

Krekwakwou

Dat gaat 'm worden

Ik vond hem in Chateau-Gontier (richting Tours), de ideale bus, direct door de eerste eigenaar, de APEI (een landbouwschool), te koop aangeboden. 

Hun subsidie was ingetrokken, dus geen eigen bus met chauffeur meer, ze moesten het nu doen met een huurbus. Dus deze bus en ook de chauffeur moesten weg.

Precies wat ik zocht, 8m20, prima onderhouden, geen roest, geen electronica.

Even op Internet

Voor deze zicht-inspectie zijn we met de Patrol wezen kijken en sliepen (bij hoge uitzondering) gewoon op de camping, Gelijk een test voor onze Santiago uitrusting. Was wel krap voor mijn oude botten maar dit wordt hopelijk in het hiernamaals weer goedgemaakt.

De twee directeuren en hun personeel

Dat ding was door zijn te hoge prijs onverkoopbaar en de CT was daarom verlopen. In Frankrijk moet je een auto (normaal gesproken) met een geldige CT verkopen en dat werd nu een probleem. 

Uiteindelijk kon ik die bus voor weinig krijgen, zonder CT. Ik vertrouwde het wel. Alles zag er goed uit en alle boekjes waren aanwezig. Op de foto het tekenen van het koopcontract door de directeur zelf, natuurlijk vergezeld door zijn secretaresse die hem aanwees waar hij moest tekenen.

Nu op zoek naar een CT bedrijf en een garage die de bus hiervoor klaar wilde maken en naar de CT wilde rijden. Zelf heb ik geen D rijbewijs, alleen C.
Dit parkeerterrein voor de lokale dorps-garage zag er betrouwbaar uit.

Even voor een CT-tje hoorden we, 50jaar oud, en rijdt gewoon nog dagelijks.

Een ander soort receptie dan bij Mercedes.

Echt een garage naar mijn hart, alleen oud spul zonder elektronica en alles werd nog door echte monteurs met zwarte handen gedaan. Een geen gelul zaak met madame als pompbediende, secretaresse en koffiezetter, monsieur was de boekhouder en eerste monteur.

Nergens roest

Voor een paar honderd euri werd de bus rijklaar met nieuwe CT aan mij overhandigd, natuurlijk contant afgerekend.

Nu nog dat ding thuis krijgen, verzekering was nog een probleem maar werd opgelost, dus op zoek naar een chauffeur. Uiteindelijk hier in de buurt een Engelsman gevonden met een D rijbewijs.

Daar komt ie

Een bescheiden formaat

Eindelijk voor de deur, de klus kan beginnen.

Inleiding

Het is vandaag 10 november 2013 en deze blog gaat over mijn plannen en de realisatie van mijn Camper met een hoog gebruiksgemak en een zo laag mogelijk energie verbruik, vandaar de naam van deze Blog.
Het begint vorig jaar Mei met de aanschaf van de bus. Ik zal eerst een hoofdstukken-indeling maken die gevuld zullen gaan worden met de details en die steeds bijgewerkt zullen gaan worden naarmate er veranderingen plaats vinden.

De verlangde luxe

Dit keer wilden we een onopvallende camper met de luxe van een gewoon modern huis.

Een gewoon tweepersoonsbed, aan beide zijden bereikbaar, een airco voor de warme nachten, een gewone keuken met ruim aanrecht en een gewone mengkraan, een vaatwasser, tweedeurskoelkast, wasmachine en fornuis (met grill en oven), een gewone WC in een  badkamer met grote doucheruimte met thermostaat kranen, Wifi  en twee TV's. 

Dus geen elektra tekort, geen klein kampeer-aanrechtje met een tweepittertje en een gas-koelkastje, geen poepdoos, geen buitendouche.
In principe moet dit een 0(=nul) energie bus worden, op de aandrijfmotor na natuurlijk.
De camper behoudt het uiterlijk van een gewone touringcar om onopvallend in toeristensteden te kunnen parkeren op (gratis) touringcar parkeerplaatsen.

De basis

Hiervoor zocht ik een kleine bus (~8m) ,dit vanwege de manoeuvreerbaarheid en het verbruik, eenvoudig in het technisch onderhoud, dus geen elektronica in de motor, op een echt chassis gebouwd, niet roestgevoelig en eenvoudig te verbouwen en natuurlijk ook goed(koop) te onderhouden.

Het is een Heuliez GX37H uit 1993 met 500.000km geworden.
Een oude schoolbus, 2x per jaar naar de CT (=APK), garage onderhouden, gebouwd op een Renault chassis met een in licentie gebouwde 6cylinder, 5.5l, M.A.N. motor met turbo met interkoeler, zonder elektronica.
De bus is in prima staat, zonder roest, met een beplating van polyester en aluminium.
Vanwege bezuinigingen moest hij weg. Ik heb hem direct van de school gekocht.

Het electriek

Ik wilde een bus met een onafhankelijk energie voorziening, dus dat werden automatisch PV (photovoltaic) panelen, in eenvoudige kring beter bekend als zonnepanelen.

Gewoon zoveel mogelijk, het hele dak vol.
Het is uiteindelijk 900Wp geworden, 4 panelen van 225Wp. (up-date, die zijn verkocht, ik koop nieuwe flexibele in China, 1200Wp)
In eerst instantie gewoon plat op het dak, maar nu heb ik voor weinig (€ 10) twee motoren van een elektrisch hek gekocht en die plaats ik er nu ook op. Zo rond Kerstmis is er weinig zon en die staat ook nog eens laag. Schuin naar de zon gericht wordt de opbrengst verdubbeld, dat tikt dan wel aan. (gaat niet meer door)

In principe moeten de PV panelen het verbruik dekken en de accu's de zon-arme uren.
Nu ook weer zoveel mogelijk accu's.
Voor de regeling wilde ik apparatuur van Victron, een kwaliteitsproduct voor schepen.
Hiernaar op zoek vond ik in de Corrèze iemand die zijn hele autonome elektriciteitsvoorziening te koop aanbood. Hij koos uiteindelijk voor een gewone aansluiting op het net.
Dit setje bestond o.a. uit een Victron Multiplus, 4 accu's en een generator, precies wat ik nodig had.
Gelukkig was de generator waardeloos en die had ik ook niet nodig.
De helft geboden en ik kon het ophalen, de Victron Multiplus 24V/2000W/50A met afstandbediening, 4 Wilco 12V 230Ah accu's en nog een acculader, een omvormer en wat rommel.
De acculader verkocht, de omvormer weggegeven en de rest wordt de basis.

Een generator past niet in dit plaatje, dat is achterhaalde techniek (net als poepdozen, gloeilampen en gas-koelkasten) voor "laggers" (= consumenten die nu nog in de jaren '60 leven).

Het water

Het waterverbruik is eigenlijk het enige dat je standtijd bepaald. Water verbruik je en op is op.

Twee weken leek me een redelijke standtijd.

Normaal verbruikten we in onze oude camper 20l per dag, 14x 20l = 280l, een mooi uitgangspunt.

Omdat we iets luxer gingen wonen (wasmachine, vaatwasser) heb ik dat op 400l bijgesteld. en om aan de Franse regels te voldoen worden het dus 4 tanks van 100l.

De druk wordt verkregen door een 230V pomp met drukvat.
Warm water komt uit een 100l boiler met warmtewisselaar aangesloten op de motor radiator.

Natuurlijk moet je dat verbruikte water ergens opvangen, maar vanwege ruimtegebrek is dat maar 4x 75l geworden. We moeten dus gedurende die 14 dagen misschien wel ergens lozen. Om dit zo schoon mogelijk te kunnen doen, dat  netjes lozen in een veldje of rioolput, heb ik het volgende systeem bedacht.

We krijgen een vuilwatertank met 5 compartimenten, dat ongeveer als een Franse "fosse toutes eaux" (= autonoom waterzuivering installatie) werkt.
Op het eerste compartiment wordt het vermalingstoilet aangesloten, door een anaerobe-vergisting (zonder zuurstof) vindt daar de eerste zuivering plaats. In het tweede compartiment gebeurt de aerobe-vergisting. Het iets gezuiverde toiletwater uit het eerste compartiment wordt hier belucht (d.m.v. een aquarium lucht pompje). Bacteriën maken het nu in principe zo schoon dat het overal geloosd kan worden.

Het vijfde compartiment wordt gevuld met het douche/wasmachine water en is bedoeld voor het spoelen van de WC.

Alle compartimenten zijn door middel van overlopen met elkaar verbonden. Het lozen gaat m.b.v. een vuilwaterpomp.

De Verwarming

Zolang we rijden is verwarming geen punt, er zijn 3 verwarming-radiatoren die op de motor-radiator zijn aangesloten. De truc is om die warmte vast te houden.

We beginnen dus om alles goed te isoleren. De ramen wil ik laten zitten om het uiterlijk van een touringcar te behouden.

Op alle ramen hebben we eerst donkere folie geplakt, op de ramen en de wanden 4cm vlaswol, 2cm PS-schuim en 5mm triplex. Dat moet voldoende zijn.

Het warme water van de radiator wordt naar een boiler met warmtewisselaar geleidt, "gratis"100l warm water. Hiermee moeten we wel een week of meer mee kunnen douchen. Eventueel kan het ook elektrisch opgewarmd worden.

We hebben voornamelijk voor het koelen van de slaapkamer een Airco gekocht, ook te gebruiken als verwarming, voor de frisse nachten.  Als extra heb ik nog een Eberspaecher diesel warm water kachel van 4kW.